1990’lı yılların başında hayatımıza giren internet, gündelik hayatımızda çok fazla şeyi etkilemiş ve alışkanlıklarımızı da değiştirmiştir. Bu değişim furyasından gazetecilik de nasibini almış ve geleneksel gazetecilik dönüşüm yaşamaya başlamıştır.
Bu dönüşüm, pratikte internet gazeteciliğinin doğmasına yol açmıştır. İnternetin potansiyelinin kısa sürede keşfedilmesiyle birlikte gazetecilik de internet gazeteciliğine doğru evrilmiştir. Önceleri basılı geleneksel gazetelerin haberlerinin bire bir aynısının internette yer alması şeklinde başlayan internet gazeteciliği macerası, günümüzde geleneksel gazeteciliği gölgede ve geride bırakacak kadar gelişmiştir. Bu çalışmada da internet gazeteciliği kavramı, gelişimi, avantajları ve türleri kavramsal bir bakış açısıyla ele alınmış, ardından internet gazeteciliğinin geleneksel gazetecilik karşısındaki konumuna ilişkin yapılmış çalışmaların sonuçlarına yer verilmiştir.
Çalışmada ayrıca internet gazeteciliğinin geleneksel gazetecilik karşısındaki konumuna ilişkin olarak üniversite öğrencilerinin görüşlerinin belirlenmesine yönelik bir betimsel araştırmaya yer verilmiştir. Araştırmada İstanbul’da eğitim gören 1190 üniversite öğrencisine bir anket uygulanmış ve internet aracılığı haber alma alışkanlıkları analiz edilmiştir. Araştırmaya katılan üniversite öğrencilerine internet gazeteciliği geleneksel gazeteciliğin yerini aldı mı, sorusu sorulmuş, soruya verilen yanıtlar incelendiğinde de üniversite öğrencilerinin büyük bir bölümünün internet gazeteciliğinin geleneksel gazeteciliğin yerini aldığını belirttiği görülmüştür.
İnternet Gazeteciliği Kavramı
Gazete, siyasi, kültürel, sosyal ve ekonomik konulardaki günlük olaylar hakkında bilgi vermek amacıyla günlük ya da belli aralıklarla yayınlanan yayınlardır. Kökü, 14. Yüzyıl’daki haber mektuplarına kadar giden gazetenin çıkış noktası, savaş haberlerini duyurma ve bilgilendirmedir. Gazetecilik sonrasında siyasal propaganda aracına dönüşmüş ve halkı bilgilendiren bir araç haline gelmiştir (Aydoğan, 2013: 28).
19.Yüzyıl, geleneksel gazeteciliğin tepe noktasını oluştururken, 20. yüzyıl gazeteciliğin altın çağı olmuştur. Burada kitle iletişim araçlarıyla gazetecilik yapılmasının payı büyüktür. Bu nedenle 20. Yüzyılın kitle iletişim araçları çağı olarak adlandırılmasına neden olmaktadır. 20. Yüzyılın ilk yarısında yazılı basın, gazete, dergi ve kitap egemenken, ikinci yarısından itibaren radyo ve televizyon egemenliğinde geçmiştir. Yüzyılın sonlarına doğru internetin icadı ile birlikte gazetecilik kabuk değiştirmiş ve bilgisayar çağı başlamıştır (Kazaz, 2007: 221).
Geleneksel ve Günümüz Basın İşletmeciliği (Kuyucu, 2013: 60)
Gazete, dergi, radyo ve televizyonlar, tek yönlü iletişim ortamlarıdır. Bu ortamlarda üretilen içerikler, kitle halindeki kullanıcılara dağıtılmaktadır. Bu tip bir iletişimde çoğunluğun beğenileri ön plana çıkmaktadır. Bu nedenle kitlenin tercihi, iletişim ortamının seçmiş olduğu haberlerle sınırlıdır. Dolayısıyla kitle iletişim ortamının sundukları, kitlenin de tercihi haline gelmektedir. İnternetin yaygınlaşmaya başlamasıyla birlikte etkileşimli bir medya ortamı ortaya çıkmış ve gazetecilik anlayışı da değişime uğramıştır. Bu noktada yeni bir kavram olarak internet gazeteciliği ortaya çıkmıştır (Çakır, 2007: 125).
İnternetin yapısı, hız, güncellenebilirlik, etkileşim ve düşük maliyeti beraberinde getirmektedir. Multimedya özelliği ile de ciddi bir rekabet üstünlüğü sağlamaktadır. İnternet gazeteciliği, kısa bir zaman diliminde genel alışkanlıklar, beklentiler ve hatta hayallerin ötesine geçerek klasik iletişim araçları olan gazete, dergi, televizyon ve radyo gibi tekil bakış açısına sahip olan kitle iletişim araçlarından farklı bir boyuta doğru geçişi sağlamıştır (Kalsın, 2016: 77).
İnternetin keşfi geleneksel iletişim paradigmasına, iki yeni iletişim modeli eklemiştir. Önceki iletişim modellerinin ilki kişilerarası iletişimdir ki bunlar telefon görüşmeleri, e-postalar veya konuşma gibi bire bir veya yüz yüze gerçekleşen iletişim modelleridir. İletişim kurmanın ikinci modeli, geleneksel kitle medyası iletişim modeli anlamına gelen bire-çoktur (one to many). Bilinen kitle iletişim araçlarının karşılığı olan bu modelin ardından ise en yeni iletişim modelleri çoktan-başa (many to one) ve çoktan çoğa (many to many) olarak gerçekleşmektedir. Dolayısıyla günümüzde iletişim, internet sayesinde dönüşüm geçirmiştir (Burnett, ve Marshall, 2003: 47).
İnternetin yaygınlaşması ile beraber geleneksel tek yönlü iletişim de etkilenmiştir. İnternet sayesinde ses, resim, görüntü, metin ve video gibi içerikler kolayca dağıtılabilir hale gelmiştir. 1990’lı yılların ilk yarısından itibaren internet, gazetecilik üzerinde önemli bir etki yaratmış ve bilgisayar teknolojilerinin gazetecilikte kullanımının yanı sıra haber tüketicileri tarafından da gerçek zamanlı olarak habere erişimi mümkün kılmıştır. İnternetin getirdiği kolaylıklarla birlikte ses, görüntü ve video arşivlerine, haberi destekleyici unsurlara ve bilgiye ulaşmak son derece kolay bir hale gelmiştir (Tokgöz, 2015: 90)
İnternet gazeteciliği, geleneksel gazetecilik anlayışının ve faaliyetlerinin internet üzerinde gerçekleştirilmesidir. Haberlerin internet üzerinden yayınlanması ile birlikte habere internet erişim imkânı olan kullanıcılar tarafından istenilen anda ulaşılabilmektedir. Böylece haber bir anda milyonlarca insana ulaşabilmektedir. Dolayısıyla gazetecilik, internetin nimetlerinden ciddi ölçüde faydalanabilmektedir. Gazeteciliğin temel amacı haberi kitlelere ulaştırmak olduğundan, internet, gazete ve gazetecilere önemli bir imkân sağlamaktadır (Bekiroğlu ve Bal, 2006: 72).
İnternetin gazete ve gazetecilere sunduğu imkânları genel olarak, haber ve fotoğraların iletimi, bilgi kaynağı olması, haberin kaynağı ya da, ta kendisi olması, haberleşme ve tartışma platformu oluşu, haberlerin yayımlandığı bir alan olması olarak sıralamak mümkündür. Bu imkanlar dahilinde internet gazeteciliği, esnek ve demokratik oluşunun yanı sıra yurttaşların siyasi karar alma etkinliğine geniş ölçüde yer veren, ağ üzerinden katılımı mümkün kılan bir tür iletişim modeli olarak da tasvir edilebilir (Korkmaz, 2009: 9).
İnternetin gazetecilik üzerindeki etkileri, haber toplama ve araştırma süreçleriyle sınırlı değildir. İnternet haber yayınlarının ortaya çıkması ve yaygınlaşmasıyla birlikte, İnternetin basılı yayın gazeteciliğinin yanı sıra yeni bir gazetecilik türünü de ortaya çıkartmıştır. Genellikle çevrimiçi gazetecilik olarak adlandırılan bu yeni tip, kendine has özellikleri olan çok yönlülük ve etkileşim ile diğer gazetecilik türlerinden ayırt edilmektedir. (Deuze ve Paulussen, 2002: 238)
Yazılı basının pahalı yatırım maliyetlerine ihtiyaç duymayan internet gazeteciliği, daha az maliyetle, daha kısa sürede kitle iletişimi mümkün kılması bakımından geleneksel gazeteciliğe yeni bir soluk getirmektedir. İnternet gazeteciliği, TV kadar hızlı, gazete kadar ayrıntılı olmasıyla geleneksel gazetecilik ortamlarından ayrılmaktadır. Gazeteciliğin temel ilkelerine sadık kalarak sanal ortamda gazetecilik mesleğinin icra edilmesi olarak görülen internet gazeteciliği, elektronik gazetecilik, çevrimiçi gazetecilik ya da dijital gazetecilik olarak da adlandırılmaktadır. (Köktener, 2013: 236).
İnternet Gazeteciliği ve Basılı Gazete Arasındaki Farklar (Aydoğan, 2012: 24)
İnternet üzerinde haber içeriğinin gelişiminde üç aşamadan söz etmek mümkündür. İlk aşamada internet gazetecileri, bağlı oldukları haber kuruluşlarından elde ettikleri haberin içeriğini yeniden yayınlayarak kendi amaçlarına uygun hale getirmektedir. İkinci aşamada, orijinal içerik hazırlanmakta ve nihayet üçüncü ve son aşamada ise internette yayınlamak için özel hazırlanmış içeriği oluşturmaktadır. İnternet gazeteciliğinde haber dili olarak hikâye anlatım formu kullanılmakta ve okuyucunun haberi okumaktansa haberin içine girebilmesi sağlanmaktadır (Kalsın, 2016: 78).
İnternet Gazeteciliğinin Gelişimi
İnternet gazeteciliğinin atası teleteksttir. Teleteksti startekst, videotekst, ilan panosu sistemleri izlemiş ve World Wide Web (WWW) ulaşılan son nokta olmuştur. Sistemin yapıtaşlarını şu şekilde özetlemek mümkündür (Karaman, 2010: 27):
Teletekst: 1971 Yılında BBC tarafından Teledata adıyla patenti alınan teletekst teknolojisi, televizyonda metin ve grafiklerin iletimini sağlamışsa da bu içeriklere ulaşabilmek için ayrıca bir çip ve/veya dekodere ihtiyaç duyulmuştur.
Videotekst: Etkileşimli bir sistemdir. Ancak bu sisteme erişmek için gerekli olan donanımların pahalı olması, ayrıca bir televizyon ve video hattı gerektirmesi, o dönemde televizyonlarda yalnızca bir televizyon ve telefon hattı bulunması, aylık kullanım ücretlerinin yüksekliği gibi nedenlerle yaygınlaşamamıştır.
İlan Panosu Sistemleri: 1978’de keşfedilmiş bir sistemdir. Kişisel bilgisayarla tam etkileşimli online sistemleri içermektedir. Modem aracılığı ile gelen aramalara yanıt vermektedir.
Startekst: 1982’de kullanıma başlamıştır. Günümüz internet dünyasının atası kabul edilebilir. Çevrimiçi dünyanın ilk temsilcisi olan startekst, haberleri kullanıcılarına göndermekte, kullanıcılar ise katılımlı olarak ilm özetleri ve kısa hikayeler ile sisteme destek olmaktadır.
WEB: 1990 yılında CERN’de HTML dili geliştirilmiş ve günümüz interneti kullanılmaya başlanmıştır. Sınırsız yer, esneklik, ses, görüntü ve video aktarımı, dolaysızlık ve etkile- şimli olmasıyla WEB günümüz iletişimini baştan yazmıştır.
1995 yılına geldiğimizde dünyanın en popüler geleneksel gazeteleri, internet ortamında yayın yapmaya başlamıştır. 1995 yılının başlarında ABD’de The Washington Times, New York Times gibi gazeteler, aynı yıl içerisinde Avrupa’da International Herald Tribune ve Daily Mirror gibi gazeteler internet üzerinden yayın yapmaya başlamıştır. Türkiye’de ise ilk olarak Aktüel ve Leman dergilerinin internetten yayın yapmıştır. Milliyet Gazetesi basılı gazetenin tamamını internetten online yayınlayan ilk gazete olmuştur. 1 Ocak 1997 itibariyle Hürriyet ve Sabah gibi Türk basının önemli aktörleri internetten yayına başlamıştır (Çakır, 2007: 138).
İnternet gazeteciliğinin ilk ortaya çıkış ve gelişimine bakıldığında internet gazeteciliğinin ilk dönemde basılı gazetelerde yer alan haberlerin internette yayınlanmasından ibaret olmuştur. Gazetede yer alan haberin bire bir aynı içerikle, etkileşim olmaksızın internette var olmak amacıyla yayınlanmıştır. Ancak günümüzde internet gazeteciliği içerik anlamında basılı gazeteden daha fazla içeriğe ev sahipliği yapmaktadır. Basılı gazetelerdeki sayfa sayısı kısıtlaması, internet gazeteciliği için söz konusu değildir. Bu da internet gazeteciliğini geleneksel gazetecilik karşısında öne çıkarmaktadır (Kazaz, 2007: 224).
İnternet Gazeteciliğinin Geleneksel Gazetecilik Karşısındaki Avantajları Yasama, yürütme ve yargının ardından dördüncü kuvvet olarak görülen medyanın en eski organı olan gazetecilik internetin gelişimi ile birlikte dönüşüm yaşamıştır. Bu dönüşümün bir eseri olarak gazetecilik anlayışında da değişimler yaşanmakta internet gazeteciliği daha popüler hale gelmektedir. Haberin daha hızlı paylaşılması, okuyucunun zamandan ve mekândan bağımsız olarak habere erişebilmesi, haber içeriğinin her an güncellenebilir olması, farklı kaynaklara kolayca erişilebilmesi gibi unsurlar, internet gazeteciliğin tercih edilebilirliğini arttırmaktadır (Yüksel, 2014: 130).
İnternet gazeteciliğinin avantajları, internetin doğasından ileri gelmektedir. Bu noktada geleneksel gazeteciliğin kendi imkanları, internetin doğası ile birleştiğinde, ortaya gazetecilik açısından önemli potansiyeller barındıran bir alan çıkmaktadır. İnternet ve internet gazeteciliğinin avantajlarını şu şekilde sıralamak mümkündür (Gürcan ve Bekiroğlu, 2007: 24):
•Haberi hızlı bir şekilde verebilmesi ve haber hakkında güncellemeleri kısa sürede sunabilmesi,
•Okurun habere günün 24 saati istediği anda ulaşabilmesi,
•Multimedya araçlarının kullanılması
•Okurlarla interaktif iletişime geçilebilmesi,
•Okurların haberlere yorum yazabilmesi
•Haberle ilgili linklerin verilmesi ile okuyucuların haberin ötesindeki bilgilere de erişebilmesi,
•Kitle iletişim araçlarında yer verilmeyen haberlere de ulaşılabilmesi.
İnternetin sahip olduğu çeşitlendirilmiş medya içeriğini kullanıcısına sunabilme özelliği, geleneksel gazeteciliğin sahip olmadığı önemli bir silahtır. İnternet gazetelerinin içeriğinin geleneksel gazetelerin içeriğinden daha zengin olmasını sağlayan bu özellik sayesinde internet gazeteciliği aynı kanal üzerinden hem ses, hem görüntü, hem de yazı içeriğini aktarabilmektedir. Bu da geleneksel gazeteler ve hatta genel olarak gazetecilik faaliyetleri içinde internet gazeteciliğini ön plana taşımaktadır (Aktaş, 2007: 35).
İnternet ortamının geleneksel gazeteciliğe sağladığı faydalar çok fazladır ancak bu gazetecilik türünün sahip olduğu bazı olumsuzluklar da vardır. İnternet gazeteciliği, geleneksel gazeteciliğin satış ve reklam gelirlerini olumsuz etkilemektedir. İnternet ortamında benzer haber içerikleri çoğalmıştır. Özel habercilik sekteye uğramış, haberin sunumunda doğruluğundan çok hızı ön plana gelmeye başlamıştır. Bu durum da haberlerin doğruluğunu tartışmaya açmış, editörlerin kapsamlı incelemesi sonucunda onaydan geçmeden haberler yayına verilmeye başlamıştır (İlhan ve Özdemir, 2012: 381).
İnternet gazeteciliğinin gelecekteki konumu ve geleneksel gazetecilik karşısındaki konumunu araştırırken, teknolojik gelişim hızını mutlaka dikkate almak gerekir. Genç nüfusun internet kullanım alışkanlıklarının yanı sıra medya aktörlerinin vizyonu da internet gazeteciliğinin geleceğinin belirlenmesinde rol oynamaktadır. Geleceği açık bir alan olan internet gazeteciliğinin yüksek potansiyeli göz ardı edilmemelidir. Ancak geleneksel gazetecilik karşısında gelirleri daha düşüktür. Giderler konusunda ise geleneksel gazeteciliğin giderleri fazladır. Bu nedenle her iki alanın da birbirine çeşitli konularda üstünlüğü bulunmaktadır (Bulunmaz, 2011: 42-43).
İnternet gazeteciliği, dünyanın birçok noktasında eleştirel olarak tasarlanmaktadır. Özellikle bağımsız haber sitelerinde, ana akım medyada yer almayan haberlerin sıklıkla yer aldığı görülmektedir. Yine, ana akım medyada yer alan haberleri de eleştirel bir bakış açısıyla tekrar yorumlayarak ilettikleri de görülmektedir. Bu tip internet gazetelerinin ana akım medyanın sahip olamadığı ölçüde dürüst bir şekilde yayıncılık yaptıklarını söylemek de mümkündür. Alternatif medya olarak da görülebilen bu tip internet gazeteleri, demokratik katılıma da katkı sağlamaktadır. Çünkü ana akım medyada haberlerin genellikle iktidarın etkisinde ya da gölgesinde verildiği göz önüne alındığında, internet gazetelerinde geleneksel tek yönlü iletişim akışının dışına çıkılabilmek daha mümkündür. (Tuğla, 2014: 307)
Kaynak: İstanbul Ticaret Üniversitesi yayınları
Facebook Yorum
Yorum Yazın