Çağın Vebası: Böbrek Yetmezliği

İnternational Hospital Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Ülkem Çakır, 14 Mart Dünya Böbrek Günü nedeniyle böbrek hastalıklarına neden olan etkenler ve dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi. Dr. Çakır Tarama testi ile böbrek hastalığının erken evrede ortaya çıkabildiğini söyledi.

Kandan atık ürünlerin süzülüp temizlenmesinden ve sıvı fazlasının idrar şeklinde atılmasından sorumlu olan böbrekler aynı zamanda kan basıncının düzenlenmesi, yeni kırmızı kan hücrelerinin yapılması ve kemiklerin sağlıklı olmasına da yardımcı oluyorlar. İki böbreğin birden çalışamaması durumunda böbrek yetmezliği oluşuyor. Sonrasında ise hayatı riske atan, üre, kreatinin, potasyum, kanda asit miktarının artması gibi ölümcül tablolar ortaya çıkıyor. Bu tablolar ani ve hızlı olabileceği gibi, yıllar içinde yavaş yavaş da olabiliyor. Son dönem böbrek yetmezliği hastaları, kronik böbrek hastalığı sorununun görünen kısmını oluşturuyor.

Türk Nefroloji Derneği tarafından 23 ilde 10.750 erişkinin katılımı ile yapılan çalışma Türkiye'de erişkinlerin yüzde 15.7'sinde çeşitli evrelerde kronik böbrek hastalığı varlığını ortaya koyuyor. Bu oran basit bir hesapla ülkemizde yaklaşık 7 milyon 500 bin kronik böbrek hastası bulunduğu, yani her 6–7 erişkinden birinin böbrek hastası olduğu anlamına geliyor ve sorunun boyutunun tahmin edilenin çok üzerinde olduğuna dikkat çekiyor.

International Hospital Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Ülkem Çakır, 14 Mart Dünya Böbrek Günü nedeniyle böbrek hastalıklarına neden olan etkenler ve dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi veriyor.

Böbrek Yetmezliğinden Korunmanın 5 Yolu

1- Tarama testiyle böbrek hastalığını erken evrede yakalayın

Kronik böbrek hastalığında yüksek risk grubundaki kişilere yapılacak olan tarama testleri ile hastalık erken evrede saptanıyor ve bu sayede ilerlemesi önlenebiliyor. Özellikle 40 yaşından itibaren yılda bir kez idrar ve kan tahlili yaptırmanın önemli faydası oluyor.

2- Suyu ne az ne de çok için

Her gün vücuda yeterli miktarda su girişi olmazsa böbrekler zehirli maddelerin atılımını gerçekleştiremiyor. Yeterli su tüketmeyen herkesin böbreğinde hayatının bir bölümünde mutlaka işlev bozukluğu gelişiyor. Sağlıklı bir insanda vücut ağırlığının yüzde 60’ ı sudur. Dolayısıyla vücut ağırlığına göre su tüketilmesi gerekiyor. Normal kiloda erişkin bir kadın günde 1,5-2 litre, erkekler ise günde 2-2,5 litre su içmeli. Çay, meyve suyu ve soda gibi içecekleri günlük tüketimin dışında tutulmalı. Ancak unutmayın çok su içmek de az su içmek kadar zararlı. Günde 4-5 litre su içtiğinizde böbreğinizin idrarı konsantre etme yeteneği zorlanıyor. Bu da vücutta sodyum oranını azaltıyor. Düşük sodyum oranları da beyin fonksiyonlarının bozulmasına yol açıp hayatı tehdit ediyor.

3- Yemeklere tuz eklemeyin

Vücudun günlük tuz ihtiyacı ortalama 5-6 gram. Bunun yaklaşık 2 gramı yemeklere hiç tuz konulmasa bile gün içerisinde yenilen sebze ve meyvelerden alınıyor. Eğer yenilen yemeklerde kısıtlama yapılmazsa yiyeceklerdeki yüksek tuz vücuda alınıyor. Bunların yanı sıra içeriğinde fazla miktarda tuz bulunan peynir, turşu ve salça gibi yiyecekler de fazladan tuz alımına neden oluyor. Bazı durumlarda kişilerin tuz alımı 20-25 gramı bulabiliyor. Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği'nin araştırmasına göre halkımız günde yaklaşık 18 gram tuz tüketiyor. Tuz tüketiminin böbrek fonksiyonları üzerinde doğrudan etkisi var. Fazla tuz tüketildiği zaman böbrek içindeki kılcal damar dolaşım sisteminde kan basıncı yükseliyor. Bu yüksek kan basıncı devamlı hal alırsa küçük kılcal damarların yırtılarak harap olmasına neden oluyor, ayrıca idrardan protein kaçırmaya yol açıyor.

4- Düzenli egzersiz yapın

Düzenli egzersiz ideal kiloda ve kan basıncında olunmasına yardımcı oluyor. Bu durum da böbreklerin kanlanmasını sağlıyor. Ayrıca egzersiz esnasında bol su içilmesinin de ihmal edilmemesi gerekiyor.

5- Sigara kullanmayın

Sigara, kan basıncını yükseltiyor, kandaki oksijen oranını da azaltıyor. Bu durum böbreklerin sağlıklı çalışmasını bozuyor.

Böbrek Yetmezliğine Yakalanma Riskini Artıran Etkenler

Böbrek yetmezliği düzeltilebilir bir aşamadaysa vücutta bir sorun yaratmadan tedavi edilebiliyor. Yakalandığı evreye göre diyaliz ve organ nakline gerek olmayabiliyor. İdareli organlar olan böbreklerin tamamen iflas etmesi için süzme kapasitesinin yüzde 15 ve altına düşmüş olması gerekiyor. Fonksiyonu yüzde 60'ın altına düşen kişiler kronik böbrek hastası olarak kabul ediliyor. Yüzde 15-60 arasındaki geniş dönemde, nefroloji takibi içinde olunursa diyaliz ve nakle gerek kalmayabiliyor. Böbrek yetmezliğine neden olan etkenler ise şu şekilde sıralanıyor;

1- Yapısal bozukluk ve tıkanıklık nedeni: Yüksek Tansiyon

Böbrekler dışarıdan fasulyeye, içeriden ise incecik bir damar yumağına benziyor. Yüksek tansiyon böbrek içindeki incecik damarlarda yapısal bozukluğa ve tıkanıklığa neden oluyor. Bunun sonucunda da böbrek yetmezliği gelişebiliyor. Böbreğin içindeki kılcal damarlarda tansiyon yükselebiliyor. Ancak koldan ölçülen tansiyon bazen normal çıkarak kişiyi yanıltabiliyor. Bunun aksine idrardaki protein kaçağı bunu gösterebiliyor.

2- Böbrek Yetmezliğinin En Sık Nedeni: Diyabet

Diyabet, böbrek içindeki incecik damarlarda yapısal bozukluğa ve tıkanıklığa yol açarak yetmezliğe neden olabiliyor. Özellikle tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de son dönem böbrek yetmezliğinin en sık nedeni olan şeker hastalığı sıklığının 2002'de yüzde 7.2 iken, günümüzde yüzde 12'nin üzerine çıkmış olması endişe verici bir durum olarak görülüyor.

3- Fazla kilo, idrarda protein kaçağı nedeni: Fazla Kilo

Fazla kilolu olmak böbreğin içindeki kılcal damarlardaki basıncı arttırarak idrarda protein kaçağına yol açıyor.

4- İlerleyen yaşla birlikte böbrek damarları da yaşlanıyor

Yaş ilerledikçe tüm vücuttaki damarlar yaşlanıyor. Doğal olarak kılcal damarlar yönünden zengin olan böbrekler de bu süreçten etkileniyor. Damar sertliği arttıkça böbreklerin süzme işlevi de yavaşlıyor.

5- Dikkat edilmezse, tek böbrekli doğmak sorun oluyor

Tek böbrekli kişiler dikkat ettikleri zaman ömürlerinin sonuna kadar sağlıklı yaşayabiliyorlar. Ama susuz kalmamaları, fazla tuz tüketmemeleri ve bilinçsiz ilaç kullanmamaları gerekiyor.

6- Sigara yetmezlik riskini artırıyor

Sigara da yüksek kan basıncına benzer şekilde damarlar üzerinde olumsuz etki yaratarak böbrek yetmezliği riskini artırıyor. Böbrek içindeki kılcal damarlardaki dolaşımı yavaşlatıyor ve oksijen miktarını azaltıyor.

7- Ailesel faktörler büyük Betpark rol oynuyor

Böbrek hastalıkları genetik geçişli de olabiliyor. Böbreklerde kist oluşumu, idrar kanallarında tıkanıklık, geri kaçak veya böbrek boyutlarının küçük oluşu gibi yapısal değişiklikler ailenin birçok bireyinde gözlenebiliyor.