Sosyal medya ve internet, yerinde ve gerektiği kadar kullanılması durumunda kaçınılmaz bir imkân, hatta bir nimettir. Çünkü dijitalleşmiş bir dünyada, insanlara ulaşmanın, iletişim kurmanın, paylaşmanın en kısa ve kolay yolu internetten ve sosyal medyadan geçmektedir. Ayrıca internet artık geleneksel haberleşme araçlarının yerine de geçtiği için kullanılması bir mecburiyet haline gelmiştir.
Ancak diğer taraftan da sunduğu sınırsız imkânlarıyla insanın arzu ve tutkularına sesleniyor ve onu her geçen gün daha fazla kendine bağımlı hale getiriyor. Kontrolsüz ve bağımlı kullanımından dolayı da toplumun ortak ahlaki değerlerini sarsacak, aile hayatını yok edecek ve tamiri imkânsız bireysel sorunlara neden olacak bir yolda ilerliyor.
Bu gemlenemez tutkular karşısında geleneksel değerler, sınırlamalar artık yetersiz kalıyor. Bu da insanları daha azla yetinme ve tutkularını gemleme konusunda zorluyor. Böylece her geçen gün sosyal medya bağımlılığı da artıyor.
İnternet, İnternet oyunu ve internet pornusu üzerinde yapılan çalışmalar, bunların tamamının, uyuşturucu bağımlılığında görülen beyin değişmelerine benzer türden değişmeler gösterdiğini ispatlıyor. Çünkü beynimizde uyarılmanın gerçekleştiği yerle, bağımlılığın gerçekleştiği yer aynı: Ödül devresi. Bağımlılık yapıcı nedenler beyindeki haz merkezini uyarıcı etkiye sahiptirler. Bu uyarıcı etkisiyle Dopamin hormonu yükselmekte ve vücut devamlı bu haz halinin devamını dolayısıyla dopamin hormonunun yüksek kalmasını istemektedir. Bir kısır döngü gibi, aşırı yaşanan hazlar dopamin hormunu yükseltiyor, yükseldikçe daha fazla istiyor. Bunun için de ileri boyuttaki bağımlılık durumları için artık bazı batı ülkelerinde 'Sosyal Medya Bağımlılığı Klinikleri' açılmaya başlamış.
Görüldüğü gibi çok ileri boyuttaki bir sosyal medya veya internet bağımlığı ancak konunun uzmanı bir psikiyatr ile ortadan kaldırılabilir. Bunu dışında olan hafif düzeydeki bağımlılıklar için şunları tavsiye edebiliriz.
1-) Öncelikle aşırı internet ve sosyal medya kullanımı, muhtemelen kişinin içinde bulunduğu bir boşluktan kaynaklanıyor. Çünkü kişi, iç dünyasındaki boşluk hissini, doldurma ihtiyacı hissettiği için sürekli bir meşguliyet ve heyecan arayışı içindedir.
Bunun için, önce çocuğunuzun yoğun internet kullanmasının altında yatan psikolojik nedenleri araştırmanızda fayda var. Bağımlılığın altında; belki maneviyat eksikliği, belki arkadaş ortamı yokluğu, belki evde iletişim ve muhabbet ortamının yeterli olmaması, belki okulla, dersleriyle, arkadaşlarıyla bir sorununun olması veya kendini yetersiz ve başarısız görüp bunu internet oyunlarındaki başarısıyla telafi etmeye çalışması yatıyor olabilir. Sorunun kaynağına göre çözüm aramak daha faydalı olur.
2-) Çocuklarınızın maneviyatını yüksek tutmaya çalışın.
3-) Sosyal medyada çok sık paylaşımda bulunmak ve hemen akabinde 'beğeni' ve 'yorum' beklemek, aynı zamanda sevilme, beğenilme ihtiyacının bir sonucu olabilir. Çocuğunuzun bu ihtiyacını siz giderin. Onun olumlu davranış ve sözlerini takdir edin, en küçük bir artısını onaylayın. Sık sık başını okşayın, yakışıklı olduğunu, güzel olduğunu, temiz, ahlaklı, dürüst vb olduğunu sık sık söyleyin. Onu daha az eleştirin, ama daha fazla merhamet ve şefkat gösterin ve yakından ilgilenin, ortak sohbet konuları bulmaya çalışın.
4-) Çocuğunuza aşırı internette kullandığı konusunda farkındalık kazandırın. Çünkü bazen kişi, internete öylesine dalabiliyor ki, ne kadar zaman geçirdiğinin farkında bile olmayabiliyor. Ayrıca zarar veren bir alışkanlığı ortadan kaldırmanın ilk yolu farkındalık kazanmak ve kabul etmektir. Çünkü kişi, bağımlı olduğunu düşünmüyor veya internette fazla kaldığına inanmıyorsa alışkanlığını değiştirmez.
Bunun için kendisini gözlemlemesini, internette geçirdiği saatleri yazmasını, hangi sosyal medyada veya oyunda ne kadar kaldığını yazmasını isteyebilirsiniz. O yapmıyorsa siz gözlemleyin, kayıt tutun ve önüne koyun. Eminim kendisi de bu bağımlılığın farkına varacaktır.
Eğer düşündüğünüz gibiyse, uygun bir vaktinde onunla konuşun. Ancak çocuğunuzun bağımlılığını kabul etmesi için sürekli, oyun başındayken, aynı şekilde, aynı kelimelerle eleştirmeyin. Oyuna odaklanan bir gencin sizi dinlemeyeceğini, hatta odaklanmasını bozduğunuz için size öfkeleneceğini unutmayın.
5-) Bir alışkanlığı ortadan kaldırmanın yolu, o alışkanlığın tersini yapmaktır. Yani bir süre o alışkanlığa ara vermektir. Çocuğunuz da kabul ederse, en az bir hafta internet kullanmayı ertelesin. Buna aynı zamanda Dijitale Detoks da deniliyor. Bir hafta internetten uzak kalmak bağımlılığını azaltacaktır.
6-) İnternet kullanımını bütün bütün yasak etmek yerine aile içinde bazı kurallar koymak suretiyle sınırlama getirilebilir. Örneğin, yemek, çay ve kahve saatlerinde kesinlikle telefon kullanılmasın. Hatta bu saatlerde odaya/mutfağa giren kişi telefonunu dışarıda bıraksın. Böylece, bir alışkanlıktan daha uzaklaşılmış olunur ve ayrıca ailece sohbet, muhabbet edilmeye fırsat doğar. Bunun içinde yemek ve çay saatlerinde ailenin birlikte olması gerekir.
Bir başka kural da, çocuğunuzla internette gezinme saatlerini konusunda anlaşmanızdır. Kendisine kaç saat internette oyun oynaması veya sosyal medyada gezinmesinin yeterli olacağını sorun. Ortak bir noktada buluşun. Bu da ona bir sınır getirecektir.
7-) Aile içinde, kardeşler arasında veya ailece ortak etkinlikler düzenleyin. Oyunlar, piknikler, yemek yapmalar, ortak okuma saatleri, ortak gezmeler vb kişiyi hem internetten uzaklaştıracak hem de aile dayanışma ve aidiyetini artıracaktır.
